Program „Czyste Powietrze” cieszy się dużym zainteresowaniem w Polsce, a jego celem jest wsparcie właścicieli domów jednorodzinnych w wymianie źródeł ciepła na bardziej ekologiczne i poprawie efektywności energetycznej budynków. Niedawno zakończono pierwszy etap konsultacji społecznych dotyczących zmian w programie. Spotkania z udziałem przedstawicieli organizacji pozarządowych, samorządów, administracji oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej miały miejsce m.in. 15 października w Poznaniu, 18 października w Ministerstwie Klimatu i Środowiska oraz 22 października w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Kluczowe kwestie omówione w konsultacjach

Tematyka spotkań obejmowała szeroki zakres zagadnień, takich jak kryteria dostępu do programu „Czyste Powietrze”, zasady prefinansowania inwestycji, wybór rzetelnych wykonawców, efektywność energetyczna budynków, konkurencyjność technologii oraz działanie punktów konsultacyjno-informacyjnych w gminach. Przedstawiamy najważniejsze zmiany, które mogą zostać wprowadzone w programie.

1. Nowe kryteria dostępu i zaangażowanie ośrodków pomocy społecznej

Aktualne kryteria dostępu do programu oparte na dochodach budzą kontrowersje, ponieważ nie zawsze gwarantują, że wsparcie trafia do najbardziej potrzebujących. W trakcie konsultacji zaproponowano, aby oprócz kryterium dochodowego uwzględnić dodatkowe aspekty, takie jak stan techniczny budynku, majątek wnioskodawcy oraz jego wiek. Wprowadzenie kryteriów majątkowych pozwoliłoby lepiej dopasować wsparcie do realnych potrzeb beneficjentów. Padły także propozycje, aby w proces oceny wniosków włączyć ośrodki pomocy społecznej (GOPS, MOPS), co umożliwiłoby skuteczniejsze dotarcie do osób ubogich energetycznie.

2. Prefinansowanie inwestycji – propozycje zmian

Prefinansowanie miało na celu ułatwienie dostępu do środków osobom mniej zamożnym, jednak elastyczność tej formy wsparcia sprzyja nadużyciom. Pojawiły się przypadki, gdzie pełnomocnicy wykorzystywali niewiedzę beneficjentów, co wywołało dyskusje na temat reformy prefinansowania. W konsultacjach zaproponowano zmiany, m.in. wypłacanie środków bezpośrednio na konto beneficjenta, wprowadzenie obowiązkowych ubezpieczeń wykonawców oraz ograniczenie liczby pełnomocników. Rozważana jest również rezygnacja z prefinansowania na rzecz szybszej wypłaty dotacji w formie refundacji, co mogłoby uprościć i przyspieszyć cały proces.

3. Standard energetyczny budynków

Kwestia efektywności energetycznej budynków to ważny aspekt omawiany podczas konsultacji. Wprowadzenie minimalnych standardów energetycznych dla budynków mogłoby przyczynić się do osiągnięcia lepszych efektów w walce z niską emisją. Dyskutowano o wprowadzeniu obowiązkowej oceny energetycznej przed przystąpieniem do projektu oraz zobowiązaniu beneficjentów do osiągnięcia określonego standardu energetycznego po zakończeniu prac. W tym kontekście pojawił się pomysł wprowadzenia „paszportu energetycznego”, który pomógłby beneficjentom w planowaniu i realizacji inwestycji termomodernizacyjnych etapami.

4. Wybór rzetelnych wykonawców – kluczowa kwestia

Wspieranie rzetelnych wykonawców jest istotnym wyzwaniem programu „Czyste Powietrze”. W celu ochrony beneficjentów przed nieuczciwymi praktykami zaproponowano stworzenie listy rekomendowanych wykonawców, która byłaby weryfikowana i aktualizowana na poziomie gmin i regionów. Sugerowano także wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia OC dla firm wykonawczych, by zapewnić większą ochronę beneficjentów. Takie rozwiązanie pomogłoby zminimalizować ryzyko nieuczciwych praktyk i zwiększyć zaufanie do programu.

5. Technologie wspierane w programie „Czyste Powietrze”

Ważnym elementem konsultacji była dyskusja na temat technologii wspieranych w programie. Program umożliwia dofinansowanie instalacji takich jak pompy ciepła, kotły na biomasę oraz ogrzewanie elektryczne, co pozwala na konkurencyjność różnych rozwiązań na rynku. Uczestnicy spotkań podkreślili jednak potrzebę promowania nowoczesnych technologii odnawialnych, jak fotowoltaika czy instalacje hybrydowe. Dyskutowano także o konieczności zaostrzenia wymogów wobec urządzeń dopuszczanych do programu, by podnieść ich efektywność energetyczną.

6. Punkty konsultacyjno-informacyjne

Gminne punkty konsultacyjno-informacyjne pełnią ważną rolę w programie „Czyste Powietrze”, pomagając beneficjentom w procesie składania wniosków i realizacji projektów. W trakcie spotkań wskazywano na potrzebę usprawnienia ich pracy i ułatwienia dostępu do informacji. Uczestnicy zaproponowali także organizację szkoleń dla pracowników tych punktów, a także przeprowadzenie ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej, która miałaby na celu zwiększenie świadomości społecznej na temat dostępnych możliwości wsparcia i korzyści z poprawy efektywności energetycznej.

Przyszłość programu „Czyste Powietrze” – co nas czeka?

Pierwszy etap konsultacji społecznych programu „Czyste Powietrze” zakończył się, jednak planowane są kolejne spotkania, podczas których omawiane będą konkretne propozycje zmian. Wyniki tych konsultacji pomogą w opracowaniu nowej odsłony programu, która zostanie wprowadzona w życie w 2025 roku. Zmiany te mają na celu poprawę efektywności działania programu, zwiększenie dostępności wsparcia oraz ochronę beneficjentów przed nieuczciwymi praktykami na rynku.